(มลพิษจากมูลฝอยและสิ่งปฏิกูล) นโยบายป้องกันและขจัดมลพิษภายใต้นโยบายและแผนการส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๔๐-๒๕๕๙

(มลพิษจากมูลฝอยและสิ่งปฏิกูล) นโยบายป้องกันและขจัดมลพิษภายใต้นโยบายและแผนการส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๔๐-๒๕๕๙

สถานการณ์

• ปริมาณขยะหรือมูลฝอยที่เกิดขึ้นทั่วประเทศ ในปี 2537 มีปริมาณวันละ 33,000 ตัน เป็นมูลฝอยในเขตกรุงเทพมหานครวันละ 7,000 ตัน ในเขตเทศบาล 143 แห่ง รวมเมืองพัทยาวันละ 5,600 ตัน ในเขตสุขาภิบาลวันละ 4,200 ตัน ส่วนที่เหลืออีกประมาณ 16,200 ตัน จะเป็นมูลฝอยในพื้นที่นอกเขตเทศบาลและสุขาภิบาล โดยในจำนวนนี้กรุงเทพมหานครสามารถเก็บขนได้ร้อยละ 95 ของปริมาณมูลฝอยที่เกิดขึ้น และนำไปกำจัดด้วยวิธีการฝังกลบ 5,000 ตัน หมักทำปุ๋ย 1,100 ตัน มีเหลือเพียง 900 ตัน กองทิ้งไว้ในโรงงานเพื่อให้ย่อยสลายเอง สำหรับเทศบาลต่าง ๆ และเมืองพัทยานั้น ถึงแม้จะมีความสามารถในการเก็บขนได้ร้อยละ 80 ของมูลฝอยที่เกิดขึ้นหรือประมาณวันละ 4,500 ตัน แต่ก็นำไปกำจัดโดยวิธีฝังกลบอย่างถูกหลักสุขาภิบาลเพียง 600 ตันต่อวัน ที่เหลือก็ปล่อยให้ย่อยสลายเองเช่นกันส่วนสุขาภิบาลและพื้นที่นอกเขตจะนำไปกองทิ้งให้ย่อยสลายเองตามธรรมชาติ ซึ่งไม่ถูกหลักสุขาภิบาล และเป็นแหล่งกำเนิดมลพิษ ก่อให้เกิดเหตุเดือดร้อนรำคาญ และทำให้แหล่งน้ำผิวดินและน้ำใต้ดินเกิดการปนเปื้อนน้ำเสียจากมูลฝอยมากขึ้น
   
• ส่วนการเก็บกักสิ่งปฏิกูลในอาคาร ซึ่งใช้ระบบบ่อเกรอะหรือบ่อซึม มีบางส่วนลักลอบปล่อยสิ่งปฏิกูลลงสู่ท่อระบายน้ำโดยตรง หรือนำไปทิ้งตามทุ่งนา หรือที่สาธารณะ ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดการเน่าเสียของแม่น้ำลำคลองและการแพร่กระจายของเชื้อโรค กรุงเทพมหานคร มีโรงงานกำจัดสิ่งปฏิกูล 2 แห่ง กำจัดได้แห่งละ 600 ลูกบาศก์เมตรต่อวัน และนำกากตะกอนที่เหลือไปผลิตปุ๋ยอินทรีย์ ส่วนเทศบาลที่สามารถกำจัดสิ่งปฏิกูลได้อย่างถูกวิธีมีเพียงร้อยละ 30 ของจำนวนเทศบาลทั้งประเทศ
   
• ปัญหาการจัดการมูลฝอยและสิ่งปฏิกูลนี้ มีแนวโน้มจะรุนแรง และทำให้เกิดการปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อม รวมทั้งเกิดความเสียงต่อสุขภาพอนามัยมากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งจังหวัดปริมณฑลของกรุงเทพมหานครและจังหวัดในพื้นที่ชายฝั่งทะเลตะวันออก ตลอดจนจังหวัดศูนย์กลางความเจริญในภาคต่างๆ เนื่องจากอัตราการผลิตมูลฝอยของประชากรมีแนวโน้มสูงขึ้นทุกปี แต่การดำเนินการแก้ไขปัญหายังเป็นเพียงการแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าขาดแผนหลักระยะยาว ไม่มีการวางแผนการจัดการมูลฝอยและสิ่งปฏิกูลร่วมกันระหว่างชุมชนที่อาจจะเกิดประโยชน์จากการใช้เครื่องมือ อุปกรณ์ และระบบกำจัดร่วมกัน ไม่มีระเบียบและแนวทางปฏิบัติในการคัดแยก เก็บขน และกำจัดที่ชัดเจน หน่วยงานที่รับผิดชอบไม่สามารถจัดหาที่ดินเพื่อการกำจัดในระยะยาวได้ มีข้อจำกัดด้านเงินลงทุน ขาดแคลนอุปกรณ์ เครื่องมือ และบุคลากรระดับปฏิบัติที่มีความรู้ความชำนาญ รวมทั้งไม่มีการจัดลำดับความสำคัญของความรุนแรงของปัญหา และองค์กรท้องถิ่นขาดขีดความสามารถที่เพียงพอนอกจากนี้กฎหมายที่เกี่ยวข้องก็ไม่เอื้ออำนวยเท่าที่ควร รวมทั้งไม่มีระบบเก็บรวบรวม หรือโครงสร้างบริการพื้นฐานในการนำมูลฝอยกลับมาใช้ประโยชน์ให้ครบวงจร และประการสำคัญคือ ขาดความร่วมมือจากประชาชนในด้านการจ่ายค่าธรรมเนียม

เป้าหมาย

1. ลดหรือควบคุมการผลิตมูลฝอยของประชากรในอัตรา ไม่เกิน 0.1 กิโลกรัม ต่อ คนต่อวัน
2. ให้มีการใช้ประโยชน์จากมูลฝอยในเขตกรุงเทพมหานครและชุมชนทั่วประเทศ ในอัตราไม่น้อยกว่าร้อยละ 15 ขอปริมาณมูลฝอยที่เกิดขึ้น
3. ปริมาณมูลฝอยตกด้างจากการให้บริการเก็บขนส่งในเขตเทศบาลจะหมดไป และสำหรับพื้นที่นอกเขตจะมีปริมารมูลฝอยตกค้างไม่เกินร้อย 10 ของปริมาณที่เกิดขึ้น
4. ให้ทุกจังหวัดมีแผนหลักและแผนการจัดการมูลฝอยและสิ่งปฏิกูลที่ถูกลักษณะ และมีระบบกำจัดมูลฝอยและสิ่งปฏิกูลที่ถูกลักษณะ ครบถ้วนทุกเทศบาล และสุขาภิบาล

นโยบายและแนวทางดำเนินการ

นโยบายป้องกันและขจัดมลพิษจากมูลฝอยและสิ่งปฏิกูล ประกอบด้วยนโยบาย 4 ประการ

ให้มีการจัดการมูลฝอยและสิ่งปฏิกูลที่ที่ถูกต้องตามหลักสุขาภิบาล ตั้งแต่การเก็บกัก การเก็บผล การขนส่งและการกำจัด ควบคุมอัตราการผลิตมูลฝอยของประชากร และส่งเสริมการนำมูลฝอยกลับมาใช้ประโยชน์ ส่งเสริมและสนับสนุนให้ภาคเอกชนร่วมลงทุน ก่อสร้างและ/ หรือ บริหารและดำเนินระบบจัดการมูลฝอยและสิ่งปฏิกูล ส่งเสริมและสนับสนุนให้องค์กรเอกชนและประชาชนมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหามูลฝอยและสิ่งปฏิกูลมากขึ้น

แนวทางดำเนินการ

1. แนวทางด้านการจัดการ

2. แนวทางด้านการลงทุน

3. แนวทางด้านกฎหมาย

4. แนวทางด้านการสนับสนุน